પોતાના પતિના અંતિમ સંસ્કાર પર સૂઈને પોતાના જીવનનું બલિદાન આપનાર મહિલાના દેશના છેલ્લા સતી કેસમાં બુધવારે કોર્ટનો ચુકાદો આવ્યો. રાજસ્થાનના સીકર જિલ્લામાં રૂપ કંવરનું મૃત્યુ દેશના છેલ્લા સતી કેસ તરીકે ઓળખાય છે. ૪ સપ્ટેમ્બર, ૧૯૮૭ના રોજ, ૧૮ વર્ષની ઉંમરે, રૂપ કંવરે તેના પતિ સાથે પોતાને સળગાવી. તેમના લગ્નને માત્ર ૭ મહિના જ થયા હતા. ૩૭ વર્ષ જૂના દિવારલા સતી કેસમાં બુધવારે જયપુરની વિશેષ અદાલતે ૮ આરોપીઓને નિર્દોષ જાહેર કર્યા હતા.સતી પ્રિવેન્શન જયપુર માટે વિશેષ અદાલતે આ નિર્ણય આપ્યો હતો. આરોપી વતી એડવોકેટ અમનચૈન સિંહ શેખાવત હાજર રહ્યા હતા. આ કેસમાં કોર્ટે મહેન્દ્ર સિંહ, દશરથ સિંહ, શ્રવણ સિંહ સહિત ૮ આરોપીઓને નિર્દોષ જાહેર કર્યા છે. રૂપ કંવરના મૃત્યુને સતી પ્રથા તરીકે મહિમા આપવામાં આવ્યો હતો.
આપને જણાવી દઈએ કે રૂપ કંવરના મૃત્યુ બાદ દેશમાં સતી પ્રથા સાથે જોડાયેલ કાયદો બનાવવામાં આવ્યો હતો અને આવા મામલાઓના નિકાલ માટે વિશેષ અદાલતની પણ રચના કરવામાં આવી હતી. આઝાદી બાદ રાજ્યમાં આવા ૨૯ કેસ નોંધાયા હતા.
રૂપ કંવર સતી કેસમાં, ૪ સપ્ટેમ્બર ૧૯૮૭ના રોજ, ૧૮ વર્ષની ઉંમરે, રૂપએ તેના પતિ માલસિંહ શેખાવતની ચિતા પર સૂઈને પોતાને અગ્નીદાહ આપ્યો હતો. તેમના લગ્નને માત્ર ૭ મહિના જ થયા હતા. તેમના મૃત્યુ પછી, સ્થાનિક લોકોએ સ્થળ પર ઇંટો નાખવાનું શરૂ કર્યું અને ચુન્રી ચઢાવવાનું શરૂ કર્યું. તેઓએ એવી ધાર્મિક વિધિઓ પણ કરવાનું શરૂ કર્યું જે રૂપ કંવરને સતી તરીકે મહિમા આપે છે.
સ્થાનિક પોલીસે રૂપ કંવરના આ પગલાની પ્રશંસા કરનારા લોકો સામે કેસ કર્યો. આ કેસમાં અત્યાર સુધીમાં ૧૧ લોકોને નિર્દોષ જાહેર કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં પૂર્વ સીએમ વસુંધરા રાજેની કેબિનેટમાં રહેલા બીજેપી નેતા રાજેન્દ્ર રાઠોડનું નામ પણ સામેલ છે. જેઓ નિર્દોષ છૂટ્યા તેમની સામે કોઈ પુરાવા મળ્યા નથી. હવે નિર્દોષ જાહેર કરાયેલા તમામ ૮ લોકો સ્થાનિક છે.
મળતી માહિતી મુજબ, જયપુરના રહેવાસી ૧૮ વર્ષના રૂપ કંવરના લગ્ન સીકર જિલ્લાના શ્રીમાધોપુરના દિવરાલા ગામના રહેવાસી મલ સિંહ શેખાવત સાથે થયા હતા. લગ્નના ૭ મહિના પછી જ માલ સિંહનું બીમારીથી મૃત્યુ થયું હતું. ૪ સપ્ટેમ્બર, ૧૯૮૭ના રોજ, રૂપ કંવરે તેના પતિ માનસિંહ શેખાવતના અંતિમ સંસ્કાર પર પોતાને અગ્નીદાહ આપ્યો.
આ ઘટનાને સતી પ્રથા તરીકે મહિમા આપવામાં આવ્યો હતો. આ ઘટના બાદ સરકારે આ કેસમાં ૩૨ લોકોની ધરપકડ પણ કરી હતી. જોકે, રૂપ કંવરના મૃત્યુ સમયે ધરપકડ કરાયેલા તમામ ૩૨ આરોપીઓને ઓક્ટોબર ૧૯૯૬માં જ સીકર કોર્ટમાં નિર્દોષ જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ આ પછી રૂપ કંવરની પ્રથમ પુણ્યતિથિ પર ૨૨ સપ્ટેમ્બર ૧૯૮૧ના રોજ રાજપૂત સમાજના લોકોએ દેવરાલાથી અજીતગઢ સુધી સરઘસ પણ કાઢ્યું હતું. પરંતુ વરસાદને કારણે શોભાયાત્રા વધુ આગળ પહોંચી શકી ન હતી અને રાત્રે ૮ વાગે ૪૫ લોકોએ ટ્રકમાં અજીતગઢ તરફ સરઘસ કાઢ્યું હતું. પોલીસે રાજપૂત સમુદાય વતી સતી પ્રથાને મહિમા આપવાના આરોપમાં ૪૫ લોકોને પકડ્યા, પોલીસ સ્ટેશનમાં એફઆઈઆર દાખલ કરી અને ધરપકડ કરી. ધરપકડના ચાર દિવસ બાદ જ આરોપીઓ વિરુદ્ધ કોર્ટમાં ચલણ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. ઘણા વર્ષો સુધી ચાલેલી કોર્ટમાં સુનાવણી બાદ ૨૦૦૪માં કોર્ટે ૪૫માંથી ૨૫ આરોપીઓને નિર્દોષ જાહેર કર્યા હતા.
સુનાવણી દરમિયાન ૬ આરોપીઓના મોત થયા હતા અને ૬ આરોપીઓને ફરાર જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા. આ પછી એક આરોપીએ કોર્ટમાં સરેન્ડર કર્યું હતું. હવે ૩૭ વર્ષ જૂના દિવરાલ સતી મહિમા કેસમાં કોર્ટે પોતાનો ચુકાદો આપ્યો છે અને આઠ આરોપીઓને નિર્દોષ જાહેર કર્યા છે.
અંગ્રેજાના સમયમાં સતી પ્રથા પર પ્રતિબંધ મુકાયા બાદ દેશમાં સતી પ્રથાનો આ છેલ્લો કિસ્સો હતો. જયપુરના સતી નિવારણ માટે વિશેષ અદાલતે આપેલા ચુકાદા બાદ આ મામલો ફરી એકવાર ચર્ચામાં આવ્યો છે. આરોપી વતી એડવોકેટ અમન ચૈન સિંહ શેખાવત કોર્ટમાં હાજર થયા હતા.
