રાષ્ટ્રપતિ પાસે “પોકેટ વીટો” નથી અને તેમણે તેને સંમતિ આપવી પડશે અથવા રોકવી પડશે
સુપ્રીમ કોર્ટે પહેલી વાર રાષ્ટ્રપતિને સૂચના આપી છે કે રાજ્યપાલો દ્વારા મોકલવામાં આવેલા બિલો પર ત્રણ મહિનાની અંદર નિર્ણય લેવામાં આવે. મંગળવારે સુપ્રીમ કોર્ટે તમિલનાડુના રાજ્યપાલના પેડીંગ બિલોને મંજૂરી ન આપવાના નિર્ણયને રદ કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. આ આદેશ જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો.
તમિલનાડુ કેસમાં ચુકાદો આપતાં, ન્યાયાધીશ જેબી પારડીવાલા અને આર મહાદેવનની બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે કલમ ૨૦૧ હેઠળ રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કાર્યોનું સંચાલન ન્યાયિક સમીક્ષાને પાત્ર છે. કલમ ૨૦૧ મુજબ, જ્યારે રાજ્યપાલ દ્વારા બિલ અનામત રાખવામાં આવે છે, ત્યારે રાષ્ટ્રપતિ જાહેર કરશે કે તેઓ બિલને પોતાની સંમતિ આપે છે અથવા તેઓ તેને પોતાની સંમતિ આપતા નથી. જાકે, બંધારણમાં કોઈ સમય મર્યાદા આપવામાં આવી નથી. સુપ્રીમ કોર્ટે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે રાષ્ટ્રપતિ પાસે “પોકેટ વીટો” નથી અને તેમણે તેને સંમતિ આપવી પડશે અથવા રોકવી પડશે.
કોર્ટે કહ્યું કે કાયદાની સ્થિતિ એવી છે કે જ્યાં કાયદા હેઠળ સત્તાના ઉપયોગ માટે કોઈ સમય મર્યાદા નિર્ધારિત કરવામાં આવી નથી, ત્યાં પણ તેનો ઉપયોગ વાજબી સમયની અંદર થવો જાઈએ. કલમ ૨૦૧ હેઠળ રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા સત્તાનો ઉપયોગ કાયદાના આ સામાન્ય સિદ્ધાંતથી મુક્ત ન કહી શકાય.
બે ન્યાયાધીશોની બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે ત્રણ મહિનાથી વધુ વિલંબના કિસ્સામાં, યોગ્ય કારણો નોંધવા જાઈએ અને સંબંધિત રાજ્યને તેની જાણ કરવી જાઈએ. “અમારું માનવું છે કે રાષ્ટ્રપતિએ રાજ્યપાલ દ્વારા વિચારણા માટે અનામત રાખેલા બિલો પર સંદર્ભ મળ્યાની તારીખથી ત્રણ મહિનાની અંદર નિર્ણય લેવો જરૂરી છે. રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા સંમતિ આપવાનો ઇનકાર પડકાર માટે ખુલ્લો છે,” સુપ્રીમ કોર્ટે જણાવ્યું હતું.
કોર્ટે કહ્યું કે જા સમય મર્યાદામાં કોઈ કાર્યવાહી ન થાય તો પીડિતો રાજ્યની અદાલતોમાં જઈ શકે છે. સર્વોચ્ચ અદાલતે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે જા કોઈ બિલ બંધારણીય માન્યતાના પ્રશ્નોને કારણે અનામત રાખવામાં આવે તો કારોબારી અદાલતોની ભૂમિકા ભજવવી જાઈએ નહીં. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આવા પ્રશ્નો કલમ ૧૪૩ હેઠળ સુપ્રીમ કોર્ટને મોકલવા જાઈએ.
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું, “અમને એ માનવામાં કોઈ ખચકાટ નથી કે બિલમાં સંપૂર્ણ કાનૂની મુદ્દાઓનો સામનો કરતી વખતે કારોબારી વિભાગના હાથ બંધાયેલા હોય છે અને ફક્ત બંધારણીય અદાલતોને જ બિલની બંધારણીયતાનો અભ્યાસ કરવાનો અને ભલામણો કરવાનો અધિકાર છે.” તમિલનાડુના રાજ્યપાલ આરએન રવિએ ડીએમકે સરકાર દ્વારા પસાર કરાયેલા ૧૦ બિલોને મંજૂરી આપી ન હોવાના ચુકાદા બાદ સુપ્રીમ કોર્ટનો આ આદેશ આવ્યો. કોર્ટે રાજ્યપાલોને બિલો પર કાર્યવાહી કરવા માટે સમયમર્યાદા નક્કી કરી હતી, અને કહ્યું હતું કે નિષ્ક્રિયતા ન્યાયિક સમીક્ષાને પાત્ર હોઈ શકે છે.
