થાવરથનમ પુષ્પરાની એક સમયે દેશના દાયકાઓથી ચાલતા અલગતાવાદી યુદ્ધમાં શ્રીલંકાના સૈન્ય સામે તમિલ બળવાખોરો માટે મોરચા પર લડ્યા હતા અને બાદમાં તે જ યુદ્ધ વિસ્તારોમાં કામ કર્યું હતું, લેન્ડમાઇન સાફ કર્યા હતા. હવે, યુએસ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે સહાય અવરોધિત કર્યા પછી, પુષ્પરાની જેવા હજારો લોકોની આજીવિકા પર અનિશ્ચિતતા ફેલાવતા શ્રીલંકાની ખાણકામ ઝુંબેશ જાખમમાં મુકાઈ ગઈ છે.
શ્રીલંકાએ ૨૦૧૭ માં ઓટાવા સંધિને બહાલી આપી હતી, જેમાં ૨૦૨૮ સુધીમાં ટાપુ રાષ્ટ્રને લેન્ડમાઇન મુક્ત કરવાની જરૂર છે. પુષ્પરાનીના પતિ, પિતા અને બે ભાઈઓ શ્રીલંકાના બળવાખોર જૂથ લિબરેશન ટાઇગર્સ ઓફ તમિલ ઇલમ વતી લડતા માર્યા ગયા હતા અને બે અન્ય ભાઈ-બહેન ગુમ છે. પૂર્વી શ્રીલંકામાં જન્મેલા પુષ્પરાની ૧૯૮૩માં શાળામાં હતા ત્યારે બહુમતી સિંહાલીઓએ લઘુમતી તમિલો વિરુદ્ધ રાષ્ટ્ર્રવ્યાપી ઝુંબેશ શરૂ કરી હતી. પછી તેમના પરિવારને દેશના ઉત્તરીય ભાગમાં જવું પડ્યું.
સિંહાલી ઝુંબેશથી ઉશ્કેરાયેલા ઘણા તમિલ યુવાનો તમિલો માટે સ્વતંત્ર રાજ્ય માટે લડવા માટે આતંકવાદી સંગઠનોમાં જાડાયા. કિશોરાવસ્થામાં પુષ્પરાની પણ એલટીટીઇમાં જાડાઈ હતી. તેમણે કહ્યું, “મારો આખો પરિવાર સંગઠન સાથે હોવાથી, તેમણે મારા લગ્ન ગોઠવી દીધા. મારી મોટી પુત્રીનો જન્મ ૧૯૯૦ માં થયો હતો અને નાની પુત્રીનો જન્મ ૧૯૯૨ માં થયો હતો. મારા પતિ ૧૯૯૬ માં યુદ્ધમાં માર્યા ગયા હતા અને મારા બાળકોનો ઉછેર સંગઠન દ્વારા સંચાલિત ‘સેંચોલાઈ’ ઘરમાં થયો હતો.” જ્યારે ૨૦૦૯ માં લડાઈનો અંત આવ્યો, ત્યારે તેણી તેના બાળકો સાથે ફરી મળી અને જીવનનિર્વાહ માટે લેન્ડમાઇન રિમૂવલ જૂથો સાથે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું.
શ્રીલંકામાં ૨૦૦૨ માં યુદ્ધવિરામ સમયગાળા દરમિયાન ખાણકામ દૂર કરવાની કામગીરી શરૂ થઈ હતી અને આ પ્રયાસને ટેકો આપનારા ૧૧ દેશોમાં યુએસ સૌથી મોટો દાતા રહ્યો છે. અમેરિકાએ અત્યાર સુધીમાં પ્રોજેક્ટ્સ માટે મળેલા ૨૫૦ મિલિયનના અનુદાનમાંથી લગભગ ૩૪ ટકા ફાળો આપ્યો છે. એમ.એમ.ના મતે. સરકાર દ્વારા સંચાલિત નેશનલ માઇન એક્શન સેન્ટરના ડિરેક્ટર નઈમુદ્દીનના મતે, ગયા વર્ષે મળેલા ગ્રાન્ટમાં અમેરિકાનો હિસ્સો ૪૫ ટકા હતો. યુદ્ધવિરામ ભંગને કારણે થોડા વર્ષો માટે લેન્ડમાઇન દૂર કરવાની કામગીરી ચાલુ રહી, જાકે તે સ્થગિત રહી. અત્યાર સુધીમાં ૨૦.૫ લાખથી વધુ શસ્ત્ર, દારૂગોળો અને વિસ્ફોટ ન થયેલા દારૂગોળો દૂર કરવામાં આવ્યા છે.
કુલ ૨૫૪ ચોરસ કિલોમીટર જમીન લેન્ડમાઇનથી સાફ કરવાની હતી અને હવે માત્ર ૨૩ ચોરસ કિલોમીટર જમીન બાકી છે. ૨૦૨૮ ની સમયમર્યાદા સુધીમાં આ પ્રાપ્ત થઈ શકશે કે નહીં તે સતત ભંડોળ પર આધારિત રહેશે. નઈમુદ્દીને જણાવ્યું હતું કે સહાય સ્થગિત કરવાની જાહેરાત બાદ, શ્રીલંકાના વિદેશ મંત્રાલયે અપીલ કરી હતી અને અમેરિકાએ સમીક્ષા સુધી તેના ફાળવેલ ભંડોળનો ઉપયોગ કરવાની મંજૂરી આપી હતી, જેનો નિર્ણય ૧ મેના રોજ થવાની અપેક્ષા છે. દેશમાં ચાર ખાણકામ નિવારણ જૂથો સક્રિય છે. તેમાંથી એક, ડેલવાન આસિસ્ટન્સ ફોર સોશિયલ હાર્મનીના વડા આનંદ ચંદ્રસિરીએ જણાવ્યું હતું કેઃ “અમને આશા છે કે ૨૪ જાન્યુઆરી, ૨૦૨૫ ના રોજ શરૂ થયેલા ૯૦-દિવસના સમીક્ષા સમયગાળાના અંત પછી યુએસ સરકારની નાણાકીય સહાય ચાલુ રહેશે.”
