વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી અને કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ મલ્લીકાર્જુન ખડગેએ રાષ્ટ્રીય માનવાધિકાર આયોગના અધ્યક્ષ અને સભ્યોની પસંદગી પર અસંમતિ વ્યક્ત કરી છે. તેમણે કહ્યું કે અધ્યક્ષ અને સભ્યોની પસંદગીની પ્રક્રિયા મૂળભૂત રીતે ખોટી હતી. તે પૂર્વનિર્ધારિત હતું. ઉપરાંત, નિમણૂક અંગે પરામર્શ અને સર્વસંમતિની અવગણના કરવામાં આવી હતી. કેન્દ્ર સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશ વી રામ સુબ્રમણ્યમને રાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર પંચના નવા અધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત કર્યા છે. જ્યારે ખડગે અને રાહુલ ગાંધીએ આ પદ માટે જસ્ટીસ રોહિંટન ફલી નરીમન અને જસ્ટીસ કુટ્ટિયિલ મેથ્યુ જોસેફના નામનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો.
રાષ્ટ્રીય માનવાધિકાર પંચના અધ્યક્ષ નિવૃત્ત ન્યાયાધીશ અરુણ કુમાર મિશ્રાનો કાર્યકાળ ૧ જૂનના રોજ પૂરો થયો. ત્યારથી આયોગના અધ્યક્ષની જગ્યા ખાલી પડી હતી. નવા સ્પીકર અને સભ્યોની પસંદગી માટે ૧૮ ડિસેમ્બરે સંસદમાં પસંદગી સમિતિની બેઠક યોજાઈ હતી. જેમાં લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી અને રાજ્યસભામાં વિપક્ષના નેતા મલ્લીકાર્જુન ખડગેએ સમિતિની પસંદગી પ્રક્રિયાને ખોટી ગણાવી હતી. તેણે કહ્યું કે તે પૂર્વ આયોજિત હતું. આમાં પરસ્પર પરામર્શ અને સર્વસંમતિની અવગણના કરવામાં આવી હતી.
આ ન્યાયીપણાને અસર કરે છે. બંને નેતાઓએ કહ્યું કે વિચાર-વિમર્શને પ્રોત્સાહન આપવા અને સામૂહિક નિર્ણયો લેવાને બદલે, સમિતિ નામોને મંજૂરી આપવા માટે સંખ્યાત્મક બહુમતી પર આધાર રાખે છે. જ્યારે બેઠકમાં ઉઠાવવામાં આવેલા મુદ્દાઓને અવગણવામાં આવ્યા હતા. રાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર પંચનું કાર્ય તમામ નાગરિકો અને ખાસ કરીને સમાજના દલિત અને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા વર્ગોના માનવ અધિકારોનું રક્ષણ કરવાનું છે.
તેમની અસંમતિ નોંધમાં, રાહુલ ગાંધી અને મલ્લીકાર્જુન ખડગેએ લખ્યું કે પંચની રચના મોટાભાગે સમાવેશ અને પ્રતિનિધિત્વ પર આધારિત છે. સમિતિનો આદેશ એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે માનવ અધિકાર આયોગ વિવિધ સમુદાયો અને માનવ અધિકારોના ઉલ્લંઘનનો સામનો કરી રહેલા સંવેદનશીલ લોકો પ્રત્યે સંવેદનશીલ રહે. તેથી, યોગ્યતા અને સમાવેશની જરૂરિયાતને ધ્યાનમાં રાખીને, અમે અધ્યક્ષ પદ માટે ન્યાયમૂર્તિ રોહિન્ટન ફલી નરીમન અને ન્યાયમૂર્તિ કુતિયાલ મેથ્યુ જાસેફના નામનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. લઘુમતી પારસી સમુદાયના પ્રતિષ્ઠિત ન્યાયાધીશ જસ્ટીસ રોહિન્ટન ફલી નરીમન તેમની બૌદ્ધિક ઊંડાઈ અને બંધારણીય મૂલ્યો પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા માટે જાણીતા છે. તેમની નિમણૂક એનએચઆરસી વિશે મજબૂત સંદેશ આપશે.તેવી જ રીતે, સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશ જસ્ટીસ જાસેફ, જેઓ લઘુમતી ખ્રિસ્તી સમુદાયના છે, તેમણે સતત ચુકાદાઓ આપ્યા છે જેમાં વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતા અને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા જૂથોના રક્ષણ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. તેથી તેઓ આયોગના અધ્યક્ષ પદ માટે યોગ્ય ઉમેદવાર છે. સભ્યોના પદ માટે અમે જસ્ટીસ એસ મુરલીધર અને જસ્ટીસ અકીલ અબ્દુલ હમીદ કુરેશીના નામની ભલામણ કરી હતી. માનવ અધિકારોના રક્ષણ માટે બંનેનો ટ્રેક રેકોર્ડ વધુ સારો છે.
અસંમતિ નોંધમાં બંને નેતાઓએ લખ્યું છે કે પંચમાં અધ્યક્ષ અને સભ્યોની નિમણૂક માટે લાયકાત જરૂરી છે. પરંતુ દેશની પ્રાદેશિક, જાતિ, સમુદાય અને ધાર્મિક વિવિધતા વચ્ચે સંતુલન જાળવવું પણ મહત્વપૂર્ણ છે. આ સંતુલનની અસર થશે કે કમિશન સર્વસમાવેશક અભિગમ સાથે કામ કરશે. પરંતુ આ તમામ સિદ્ધાંતોની અવગણના કરીને કમિટી કમિશનમાં જનતાનો વિશ્વાસ ડગમગી જવાનું જોખમ ચલાવી રહી છે. ખડગેએ કહ્યું કે બેઠકમાં બહુમતીને ધ્યાનમાં લઈને સિદ્ધાંતોની અવગણના કરવાનો પસંદગી સમિતિનો અભિગમ અત્યંત ખેદજનક છે. અમે જે નામો પ્રસ્તાવિત કર્યા છે તે કમિશનના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોને અનુરૂપ છે. તેમને ન સ્વીકારવાથી પ્રક્રિયાની નિષ્પક્ષતા વિશે નોંધપાત્ર ચિંતાઓ ઊભી થાય છે.એનએચઆરસી અધ્યક્ષની નિમણૂક પસંદગી સમિતિની ભલામણ પર રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કરવામાં આવે છે. આ પસંદગી સમિતિની અધ્યક્ષતા વડાપ્રધાન કરે છે, જ્યારે લોકસભાના અધ્યક્ષ, ગૃહમંત્રી, લોકસભા અને રાજ્યસભામાં વિપક્ષના નેતા અને રાજ્યસભાના ઉપાધ્યક્ષ પણ સભ્ય હોય છે. ૧૮ ડિસેમ્બરે યોજાયેલી બેઠક બાદ રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ જસ્ટીસ (નિવૃત્ત) વી. રામસુબ્રમણ્યમને રાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર પંચના અધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત કર્યા. ઉપરાંત, પ્રિયંક કાનુન્ગો અને જસ્ટીસ (નિવૃત્ત) બિદ્યુત રંજન સારંગીની પંચના સભ્યો તરીકે નિમણૂક કરવામાં આવી હતી.
